اوضاع نابسامان سامان - مجله تار و سه تار

ردش را که بگیری و پشت سرش را که نگاه کنی به باغ های یکی از استان های البرز، مازندران، گلستان، فارس، همدان، آذربایجان، کرمانشاه، قزوین و مرکزی می رسد، یا اصلا نه، به چهارمحال و بختیاری و به شهری به نام سامان در حاشیه زاینده رود زیبا.

سامان بیش از هر چیز به طبیعت زیبایش شهره است و به گردشگرپذیر بودنش. تاکستان ها و باغ های زیبا و پرمحصول، زیبایی آن را دوچندان نموده؛ باغ هایی که در لابه لای شاخ و برگ درختان بسیاری از آنها میوه های خوش آب ورنگ و خوش طعم هلو برق می زند و شمارشان آن قدر هست که سامان را به قطب فراوری هلوی چهارمحال و بختیاری و یکی از 10 قطب برتر فراوری این محصول در کشور تبدیل کند.

تابستان که به نیمه خود نزدیک گردد، یعنی به نیمه های مرداد، عطر هلوهای درشت و زعفرانی سامان هم در باغ های این شهر زیبا می پیچد و باغداران را هوشیار می نماید که فصل چیدن و چشیدن آغاز شده است؛ فصلی برای چیدن هلوهای زودرس و زعفرانی و کاردی و انجیری که تا اواسط اولین ماه پاییز ادامه پیدا می نماید.

این همه قشنگی اما برای باغداران سامانی توام با رنج و نگرانی است؛ رنج فروش محصول به پایین ترین قیمت به دلالان و واسطه هایی که از استان های همجوار خود را به سامان رسانده اند و توان خرید محصول از باغدار و فروش و عرضه آن در بازار سایر استان های کشور را دارند.

نعمت ا... اعرابی، ساکن روستای چم عالی شهرستان سامان یکی از همین باغداران نگران است که 40 سال از عمر خود را در باغ های میوه های سردرختی ازجمله هلو گذرانده است. این باغدار که از سال1360و 25سالگی به حرفه باغداری روی آورده و کار خود را در یک باغ 3000متری آغاز نموده، پس از 40 سال کار خود را به یک باغ 10هکتاری توسعه داده است؛ باغی که عمده محصول آن هلو است.

گلایه ها کم نیست

کار در یک زمین 10هکتاری آن قدرها هم ساده نیست؛ به ویژه آن که هوای سرد و کوهستانی سامان باغ ها را در زمستان در معرض سرمازدگی قرار می دهد. کوهستانی بودن سامان هم کار تسطیح باغ ها پیش از کاشت نهال و حمل ونقل محصول پس از برداشت را سخت و هزینه بر نموده است.

اعرابی گلایه مند است و می گوید: یک هلوکار 9ماه زحمت می کشد تا حاصل دسترنج و زحمت یک ساله اش را با فروش خوب محصول بگیرد، درحالی که زمان برداشت باید آن را به قیمت ناچیز کیلویی 2000 تا 3000 تومان به واسطه ها و خریداران اصفهانی بفروشد و شاهد باشد که کمی آن طرف تر همین محصول به چند برابر قیمت فروخته می گردد. فصل برداشت سال جاری هنوز از راه نرسیده اما اعرابی یادش هست که سال گذشته یک تن هلو به میدان میوه و تره بار شهرکرد برده و هر کیلوی آن را به قیمت 2500 تومان فروخته است اما پس از گذشت 10دقیقه یک خرده فروش همان هلو را از بنگاه دار خریداری نموده و یک کیلومتر آن طرف تر؛ آن هم در پیاده رو آن را بساط نموده و کیلویی 6500 تومان فروخته است. اعرابی می گوید اگر صنایع تبدیلی و فرآوری در سامان وجود داشت شاید متحمل این حجم از ضرر و زیان نمی شدند، اما این را هم می داند سرمایه گذار بخش خصوصی حاضر نیست سرمایه و کارخانه خود را فقط برای سه ماه (که عمده فراوری و تراکم هلوست) به این محصول اختصاص دهد و رایزنی ها در این خصوص بی نتیجه بوده است.

فروش به هر قیمتی

ابراهیم شیرانی فرادنبه، مدیر امورباغبانی سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری هم با مسائل متعدد هلوکاران استان به ویژه شهرستان سامان بیگانه نیست و در این باره به جام جم می گوید: عمده محصولات کشاورزی چهارمحال و بختیاری به خصوص میوه هلو تقریبا در اواخر تابستان و اوایل پاییز به دست می آید و در فاصله زمانی بین 10روز تا یک ماه به بازار عرضه می گردد. از سویی در همین مقطع زمانی کوتاه، محصولات باغی نقاط دیگر کشور هم به بار نشسته و به بازار عرضه می گردد که همین مساله تراکم فراوری و عرضه در یک بازه زمانی یکسان، مسائل بسیاری را در پی دارد؛ از جمله کاهش شدید قیمت. نبود صنایع تبدیلی و بسته بندی را هم باید به مشکل نبود بازار خوب و قیمت پایین افزود که گاه باعث می گردد محصول روی دست باغداران هم بماند. همین موارد باعث می گردد باغداران محصول خود را به هرقیمتی به واسطه ها و دلالان بفروشند تا روی دست شان نماند.

جای خالی تعاونی ها

این مسؤول یادآور می گردد اگر سردخانه های متعدد و مناسبی در سطح استان و شهرستان سامان بود، باغداران می توانستند محصول خود را به مدت بیشتری نگهداری نموده و به بهای اندک به واسطه ها نفروشند. شیرانی فرادنبه معتقد است اگر تعاونی های متعددی زیر نظر اتحادیه باغداران کشور تشکیل گردد و فرآیند خرید محصولات و بازاریابی و عرضه مستقیم آنها به مصرف کننده با همت این تعاونی ها انجام گردد، هم فراوریکننده و هم مصرف کننده سود برده و راضی خواهندشد.

ضرورت احداث صنایع فرآوری

به نظر می رسد در کنار ضرورت وجود تعاونی ها، احداث کارخانه ها و صنایع فرآوری هم احتیاج جدی باغداران چهارمحال و بختیاری به ویژه سامانی ها باشد. مدیر امورباغبانی چهارمحال و بختیاری در این باره می گوید: میانگین ضایعات باغی در کل کشور بسیار زیاد است و هلو هم یکی از همین محصولات است که ضایعات سنگینی دارد. سالانه بیش از 30درصد محصول هلو به علت وزش بادهای شدید محلی در زمان برداشت در باغات سامان پادرختی و تبدیل به میوه درجه 3 و ضایعات شده و ضرر قابل توجهی نصیب فراوریکنندگان می نماید، درحالی که اگر کارخانه های فرآوری محصول در سطح شهرستان و استان وجود داشت، همین محصولات پادرختی می توانست به انواع محصولات فرآوری شده مثل آبمیوه، لواشک و... تبدیل شده و جلوی ضرر و زیان باغداران را بگیرد.

درباره کهن شهرِ گردشگری سامان

می گویند شهرستان سامان که زیبایی اش را مدیون زاینده رود است، قدمتی هزارساله دارد؛ قدمتی که بی ربط به جریان مداوم این رود همواره جاری نیست. به حالا نگاه نکنید زاینده رود خشک و کم آب است و سدهای بالادست نمی گذارند همواره جاری و خروشان باشد.

برای قرن ها زاینده رود نغمه زنان جاری بوده و جریانش شهرها و روستاهای آباد زیادی را ایجاد نموده که یکی از آنها همین شهر سامان است؛ شهری کوهستانی در دامنه زاگرس و دره های عمیق، معروف به نگین چهارمحال و بختیاری با منظره ها و چشم اندازهای زیبا، تابستانی ملایم و زمستانی سرد.

طبیعت سرسبز و باغ های پرمحصول در کنار بناها و آثار تاریخی متعدد همانند پل زمان خان، مقبره دهقان سامانی، آسیاب های آبی و امامزاده باباسید سامان را به یکی از شهرهای گردشگری ایران تبدیل نموده که در فصل های گرم سال پذیرای جمعیت زیادی از هموطنان از سراسر کشور است.

سامانی ها با دو زبان فارسی و ترکی سخن می گویند و بعد از باغداری و کشاورزی مهم ترین پیشه آنها قالیبافی است. و اما مهم ترین محصول باغ سامانی ها هم میوه خوش طعم و خوش رنگ هلوست که در چهار نوع زودرس، زعفرانی، زنجیری و کاردی و کمی هم رقم خارجی (مثل GHL آلبرتا) فراوری می گردد.

محمدحسن بیاتی - جام جم چهارمحال وبختیاری