تأیید شد: حفره اوزون در قطب جنوب در حال ترمیم است و تا چند دهه آینده به طور کامل ناپدید خواهد شد
به گزارش مجله تار و سه تار، پس از دهه ها پژوهش و بعضی شک و تردیدها، اکنون با اطمینان علمی تأیید شده است که حفره اوزون در قطب جنوب در حال بازیابی است. این موفقیت نتیجه یک کوشش جهانی برای کاهش انتشار مواد تخریب کننده اوزون است، موادی که از اواسط قرن بیستم باعث از بین رفتن این سد محافظتی حیاتی در جو زمین شده بودند.
یک پژوهش تازه که به وسیله دانشمندان مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT - Massachusetts Institute of Technology) اجرا شده، برای نخستین بار با دقت آماری بالا ثابت نموده است که روند بهبودی لایه اوزون واقعی است و ناشی از کاهش مواد مخرب آن، نه صرفاً تغییرات جوی طبیعی.
این مطالعه علمی، مهر تأییدی بر یکی از مهم ترین پیروزی های زیست محیطی در تاریخ بشر است.
قطعیت علمی: آیا می توان مسائل زیست محیطی را حل کرد؟
در سال های اخیر، شواهد متعددی نشان داده بودند که حفره اوزون کوچک تر شده است، اما بسیاری از پژوهشگران محتاط بودند و تأیید قطعی این روند را به زمان بیشتری موکول می کردند.
اما اکنون، این تحقیق اولین مطالعه ای است که با دقت علمی بالا اندازه اطمینان به این روند را معین نموده است.
سوزان سالومون (Susan Solomon)، دانشمند برجسته علوم جوی در MIT و نویسنده اصلی این مطالعه، درباره یافته های تازه می گوید:
ما اکنون با 95 درصد اطمینان علمی تأیید نموده ایم که لایه اوزون در حال بازیابی است. این اتفاق فوق العاده ای است. و ثابت می نماید که بشر واقعاً می تواند مسائل زیست محیطی را حل نماید.
لایه اوزون چیست و چرا اهمیت دارد؟
لایه اوزون (Ozone Layer) بخشی از استراتوسفر (Stratosphere) است که در ارتفاع 15 تا 30 کیلومتری از سطح زمین واقع شده است و نسبت به سایر قسمت های جو، دارای غلظت بالایی از مولکول های اوزون (O₃) است.
این لایه، نقش حیاتی در حفاظت از حیات روی زمین ایفا می نماید، زیرا با جذب پرتوهای فرابنفش (UV - Ultraviolet) خورشید، مانع از رسیدن اندازه زیادی از این اشعه های مضر به سطح زمین می گردد.
بدون این محافظ طبیعی، اندازه سرطان پوست و آب مروارید در انسان ها افزایش می یافت، رشد گیاهان تحت تأثیر قرار می گرفت و زیست بوم های دریایی به شدت آسیب می دیدند.
چگونه حفره ای در لایه اوزون ایجاد شد؟
در دهه های 1970 و 1980، دانشمندان متوجه شدند که لایه اوزون در حال از بین رفتن است و یک حفره بزرگ در آن بر فراز قطب جنوب شکل گرفته است. پژوهش ها نشان دادند که این تخریب عمدتاً به علت استفاده گسترده از کلروفلوئوروکربن ها (CFCs - Chlorofluorocarbons) بوده است.
CFCها ترکیباتی مصنوعی بودند که در اسپری های آئروسل، مواد خنک نماینده یخچال ها و کولرها، حلال های شیمیایی و بعضی فرایندهای صنعتی استفاده می شدند.
زمانی که این ترکیبات وارد جو زمین می شدند، در استراتوسفر تحت تأثیر تابش خورشید قرار می گرفتند و اتم های کلر (Cl) را آزاد می کردند. این اتم های کلر واکنش های شیمیایی زنجیره ای ایجاد می کردند که باعث شکسته شدن مولکول های اوزون و از بین رفتن این لایه محافظتی می شد.
اما چرا این اتفاق به ویژه در قطب جنوب رخ داد؟
✔ دمای بسیار سرد این منطقه موجب شکل گیری ابرهای استراتوسفری قطبی (Polar Stratospheric Clouds) می گردد که شرایط را برای واکنش های مخرب اوزون فراهم می نمایند.
✔ گردباد قطبی (Polar Vortex) باعث می گردد که مواد شیمیایی تخریب نماینده اوزون در جو به دام بیفتند و طی ماه های بهار در نیمکره جنوبی، فرآیند تخریب اوزون را تسریع نمایند.
اقدامی دنیای برای نجات زمین: پروتکل مونترال
در سال 1986، سوزان سالومون یکی از نخستین دانشمندانی بود که به قطب جنوب سفر کرد تا مدارک غیرقابل انکاری را درباره ارتباط بین CFCها و تخریب اوزون جمع آوری کند.
پس از انتشار یافته های علمی او، جامعه دنیای دریافت که باید اقدام کند. در سال 1987، 197 کشور دنیا و اتحادیه اروپا توافقنامه بین المللی پروتکل مونترال (Montreal Protocol) را امضا کردند که هدف آن حذف تدریجی استفاده از CFCها و سایر مواد تخریب نماینده اوزون بود.
این اقدام، یکی از پیروز ترین توافق های زیست محیطی در تاریخ بشر لقب گرفت، چرا که تمام کشورهای دنیا بدون استثنا به آن پایبند ماندند.
نشانه های بازیابی: آیا حفره اوزون واقعاً در حال بسته شدن است؟
در دهه های اخیر، دانشمندان هر سال در ماه سپتامبر، زمانی که قطب جنوب گرم می گردد و حفره اوزون به بیشترین اندازه خود می رسد، این پدیده را آنالیز نموده اند.
مشاهدات نشان داده که در سال های اخیر، حفره اوزون در مقایسه با دهه های گذشته کوچک تر شده است. اما بعضی دانشمندان به علت نوسانات طبیعی جو زمین درباره این روند شک داشتند.
اکنون، با آنالیز 15 سال داده های مشاهده ای، پژوهشگران با اطمینان تأیید نموده اند که کاهش تخریب اوزون، نتیجه مستقیم کاهش CFCها است و ارتباطی به تغییرات طبیعی جو ندارد.
آینده: آیا می توانیم شاهد ناپدیدشدن کامل حفره اوزون باشیم؟
اگر این روند ادامه یابد، دانشمندان پیش بینی می نمایند که تا سال 2035، حفره اوزون ممکن است به طور کامل ناپدید گردد.
سوزان سالومون در این باره می گوید:
شاید در حدود سال 2035، ما به اولین سالی برسیم که در آن هیچ تخریبی در لایه اوزون قطب جنوب رخ ندهد. این برای من بسیار هیجان انگیز خواهد بود.
و بعضی از شما در طول عمر خود شاهد ناپدیدشدن کامل حفره اوزون خواهید بود. و این یک دستاورد بشری است.
نتیجه گیری: نجات زمین امکان پذیر است
این پژوهش ثابت می نماید که با اقدام دنیای و همکاری بین المللی، می توان مسائل زیست محیطی را حل کرد.
وقتی که بحران اوزون شناسایی شد، دنیا یکپارچه عمل کرد و اکنون شاهد نتایج آن هستیم.
با همین رویکرد، می توانیم بحران های دیگر مانند گرمایش زمین را نیز مهار کنیم - اگر اراده لازم را داشته باشیم.
منبع: Nature
منبع: یک پزشک