نقد کتاب گتسبی بزرگ؛ پوچی رویای آمریکایی - مجله تار و سه تار

درباره نویسنده، فرانسیس اسکات فیتزجرالد

فرانسیس اسکات فیتزجرالد، متولد 1896 در استان مینه سوتای آمریکا، یکی از برجسته ترین نویسندگان آمریکایی قرن بیستم و همچون ارنست همینگوی، از نمایندگان برجسته نسل گمشده است. نسلی که پس از جنگ دنیای اول، با نوعی یأس، بی ریشگی و عطش دیوانه وار برای معنا دست وپنجه نرم می کرد. فیتزجرالد در زندگی شخصی خود نیز مانند شخصیت هایش با آرزوهای بزرگ، شکوه زودگذر و سقوط تلخ روبرو شد. او با قلمی شاعرانه و دقیق، جوهره دهه 1920 آمریکا، عصر جاز و مصرف گرایی بی مهار را به تصویر کشید و گتسبی بزرگ، شاهکار بی مرگ او، ثمره این نگاه نافذ بود.

خواندنی ها

10 فیلم اقتباسی برتر از آثار اسکات فیتزجرالد؛ نویسنده گتسبی بزرگ

معرفی کتاب گتسبی بزرگ

گتسبی بزرگ (The Great Gatsby)، رمانی نوشته اف. اسکات فیتزجرالد، در سال 1925 منتشر شد و به یکی از برجسته ترین آثار ادبیات آمریکا تبدیل شد. این رمان، که در لانگ آیلند نیویورک در تابستان 1922 رخ می دهد، داستان جی گتسبی، مردی مرموز و ثروتمند را روایت می نماید که در جستجوی عشق گمشده اش، دیزی بوکنن، است. داستان از دیدگاه نیک کاراوی، همسایه گتسبی و پسرعموی دیزی، روایت می گردد که شاهد جاه طلبی ها، مهمانی های پرشکوه و فروپاشی گتسبی است.

گتسبی، مرد ثروتمند و مرموز داستان، هر شنبه شب مهمانی های مجلل و پر سر و صدایی در عمارت خود برگزار می نماید، اما هیچ کس به درستی نمی داند او کیست و چگونه ثروت خود را به دست آورده است. نیک به تدریج با گتسبی آشنا می گردد و درمی یابد که تمام این ثروت و تجملات، تنها برای جلب توجه دیزی بوکانن، زن زیبا و ثروتمندی است که پنج سال پیش عاشق او بوده و اکنون همسر تام بوکانن، یک مرد ثروتمند و متنفذ اما خودخواه و بی وفا است.

گتسبی که هنوز در رویای بازگشت به گذشته و احیای رابطه اش با دیزی غرق است، از نیک می خواهد تا او را با دیزی روبرو کند. نیک که پسرعموی دور دیزی است، این دیدار را ترتیب می دهد و گتسبی و دیزی پس از سال ها دوباره همدیگر را می بینند. رابطه آن ها به سرعت شعله ور می گردد و گتسبی امیدوار است که بتواند گذشته را پاک کند و دیزی را برای همواره به دست آورد. او به دیزی عمارت باشکوه، ثروت و تمام آنچه را که فکر می نماید او می خواهد، نشان می دهد.

اما واقعیت پیچیده تر از رویاهای گتسبی است. دیزی که به زندگی مرفه و موقعیت اجتماعی خود وابسته است، نمی تواند به طور کامل گذشته را رها کند و بین عشق به گتسبی و امنیت زندگی با تام مردد است.

فیتزجرالد با نثری شاعرانه و توصیفات زنده، خواننده را به دنیای پرزرق وبرق اما توخالی دهه 1920 می برد. نیویورک، با عمارت های مجلل، کافه های پرهیاهو و دره خاکستر، به عنوان پس زمینه ای عمل می نماید که تضاد میان ثروت و فقر را نشان می دهد. شخصیت های فرعی، مانند جوردن بیکر، گلف بازی حرفه ای و دوست دیزی، و مایر ولفشیم، دلال مرموز گتسبی، به داستان رنگ و عمق می بخشند. گتسبی، با جاه طلبی و رویایش، یکی از ماندگارترین شخصیت های ادبیات است که هم الهام بخش است و هم تراژیک.

از نقد کتاب گتسبی بزرگ درمی یابیم که داستان از تجربه های شخصی فیتزجرالد، از جمله عشقش به زلدا و زندگی در میان نخبگان، الهام گرفته است. رمان به نقد رویای آمریکایی می پردازد، ایده ای که وعده موفقیت می دهد، اما اغلب به پوچی می انجامد. صحنه های به یادماندنی، مانند مهمانی های گتسبی یا رویارویی نهایی در هتل پلازا، به رمان حالتی دراماتیک و احساسی می دهند. خاتمه بندی داستان، که با تأمل نیک درباره رویاها و گذشته همراه است، به رمان لایه ای فلسفی می افزاید.

نقد کتاب گتسبی بزرگ

گتسبی بزرگ به موضوعاتی مانند رویای آمریکایی، عشق، طبقات اجتماعی و زوال اخلاقی می پردازد. فیتزجرالد از گتسبی برای نقد رویای آمریکایی استفاده می نماید. او که از هیچ به ثروت و معروفیت دست یافته، نمونه ای از تحقق ظاهری این رویا به نظر می رسد. اما فیتزجرالد نشان می دهد که کوشش برای دستیابی به این رویا، اغلب با فساد اخلاقی، از دست دادن ارزش های واقعی و در نهایت، ناکامی و تراژدی همراه است.

عشق گتسبی به دیزی، که بیشتر رویا است تا واقعیت، به موضوع آرمان گرایی و ناکامی می پردازد. عشق گتسبی به دیزی، یک عشق ایده آل گرایانه و مبتنی بر خاطرات گذشته است.

علاوه بر این، رمان به موضوعاتی چون طبقه اجتماعی، فساد اخلاقی، زوال ارزش های سنتی، و گذر زمان و از دست رفتن معصومیت نیز می پردازد. تضاد بین ثروت های تازه و اشرافیت قدیمی، سطحی نگری و بی تفاوتی طبقه ثروتمند شرق (تضاد میان وست اگ و ایست اگ)، کوشش نیک برای حفظ ارزش های اخلاقی خود در این محیط فاسد، از دیگر مضامین مهم رمان است.

ساختار رمان خطی است و از دیدگاه اول شخص نیک روایت می گردد، که به عنوان ناظری قابل اعتماد عمل می نماید. فیتزجرالد از نثری شاعرانه و توصیفات زنده استفاده می نماید که فضای عصر جاز را به تصویر می کشد. داستان با ریتمی متعادل پیش می رود، از مهمانی های پرشور به لحظات تراژیک. این ساختار به رمان عمق می بخشد، اما تمرکز زیاد بر گتسبی ممکن است دیگر شخصیت ها را کم رنگ کند.

نمادپردازی در گتسبی بزرگ بسیار غنی و پرمعنا است. نور سبز که از انتهای اسکله خانه دیزی دیده می گردد، نمادی از رویای دست نیافتنی گتسبی و امید او به بازگشت به گذشته است. دره خاکستر، که بین شهر نیویورک و لانگ آیلند قرار گرفته است، نمادی از زوال اخلاقی و فقر روحی جامعه است. چشمان دکتر تی. جی. اکلبرگ که بر یک بیلبورد قدیمی نقاشی شده اند، نمادی از قضاوت الهی یا نگاه بی تفاوت جامعه به فساد و تباهی است.

با نقد کتاب گتسبی بزرگ تفسیرهای متعددی ارائه شده است. بعضی منتقدان آن را به عنوان یک نقد اجتماعی بر رویای آمریکایی و جامعه مادی گرای دهه بیست می دانند. بعضی دیگر، آن را به عنوان یک تراژدی عاشقانه در خصوص عشق نافرجام و توهمات ناشی از آن تلقی می نمایند. عده ای نیز بر جنبه های مدرنیستی رمان و استفاده فیتزجرالد از تکنیک های روایی نوآورانه تأکید دارند.

این اثر در زمان انتشارش با استقبال متوسطی روبرو شد، اما پس از مرگ فیتزجرالد، به ویژه در دهه های 1940 و 1950، به معروفیت رسید و به یکی از کلاسیک های ادبیات آمریکا تبدیل شد. اقتباس های سینمایی متعدد، از جمله نسخه 2013 با بازی لئوناردو دی کاپریو، محبوبیت آن را افزایش داد.

خواندنی ها

سریال گتسبی بزرگ در حال ساخت است

منتقدین در نقد کتاب گتسبی بزرگ نقاط ضعف رمان را در کم عمق بودن بعضی شخصیت های فرعی، مانند جوردن می دانند. گاه اغراق در شاعرانگی و لحن استعاری ممکن است برای خوانندگان تازه کار کمی دور از دسترس یا مبهم به نظر برسد. چالش اصلی برای خوانندگان، درک زمینه عصر جاز و ظرافت های نمادین است که ممکن است صبر بخواهد. با این حال، همین تلخی، شکست و بی رحمی دنیایی که فیتزجرالد ترسیم نموده، امضای خاص اوست.

چرا باید این کتاب را بخوانیم؟

علت اینکه چرا باید گتسبی بزرگ را خواند، در همین پرسش های بنیادینی نهفته است که کتاب بی رحمانه پیش می کشد:

آیا می توان گذشته را بازآفرید؟

آیا رؤیاها همواره به بهای نابودی به دست می آیند؟

آیا موفقیت و ثروت لزوماً معادل خوشبختی است؟ و…

آیا عشق، آن گونه که در فکر می سازیم، واقعاً وجود دارد؟

شایان ذکر است که مطالعه آن برای هر کسی که به داستان های عاشقانه و تراژیک، ادبیات آمریکا و آثاری که به آنالیز جامعه و رویاهای آن می پردازند، علاقه مند است، یک تجربه لازم است. این رمان به دلایل متعددی شایسته خواندن است:

اول، آشنایی با یکی از شاهکارهای ادبیات آمریکا و نثر شاعرانه و زیبای اف. اسکات فیتزجرالد.

دوم، درک عمیق تر مفهوم رویای آمریکایی و آنالیز وعده ها و تناقضات آن.

سوم، همراه شدن با داستان عشق نافرجام و تراژیک جی گتسبی و تأمل در قدرت توهمات و آرزوهای دست نیافتنی.

چهارم، به دست آوردن تصویری زنده و مجذوب کننده از عصر جاز در دهه بیست آمریکا و درک اوضاع اجتماعی و فرهنگی آن دوران.

پنجم، آشنایی با یک اثر ادبی که با شخصیت های مجذوب کننده، داستان پرکشش و نمادپردازی غنی، همچنان پس از گذشت سال ها، حرف های زیادی برای گفتن دارد.

خواندن، حتی تمرین نقد کتاب گتسبی بزرگ تجربه ای است از رویارویی با حقیقت تلخ و زیبایی شنماینده زندگی. این کتاب نه تنها اثری برجسته از نظر فنی، بلکه آیینه ای برای فهم دنیای مدرن و شنمایندگی انسان است. آن لحظه ای که آخرین صفحه را ورق می زنید و با آخرین جمله فراموش نشدنی رمان روبه رو می شوید، درخواهید یافت که چرا گتسبی بزرگ همچنان، چون چراغ سبز دوردست، در ادبیات دنیا می درخشد.

منبع: خبرنگاران مگ