اشتباهی که در هدیه تاریخی بهبهانی ها به المپیک توکیو رخ داد - مجله تار و سه تار

داستان چیست؟

ارجان در زمان حکومت ایلامیان از مراکز قدرت بود؛ شهر قدیم فارس در حاشیه رود مارون نزدیک شهر بهبهان که در زمان ساسانیان استان پارس به پنج کوره یا خره تقسیم می شد. جغرافیدانان اسلامی ارجان را مرکز ایالتی به همین نام در غربی ترین ایالات پنجگانه فارس دانسته اند؛ البته تا انتها قرن هفتم قمری. شهری وسیع و آباد که در قرن هفتم اسماعیلیان به آن حمله کردند و خاتمه دست آنها افتاد و دیگر رونق نگرفت.

شهر پنهان بود تا سال 1361 شمسی که در زمان خاکبرداری از این محل و در ده کیلومتری شمال بهبهان دخمه هایی پیدا شد مربوط به آرامگاهی از تمدن ایلام، یافته های تازه و اشیایی نفیس و گرانبها از داخل آن بدست آمد. باستان شناسان در این آرامگاه به تابوت برنزی U شکلی برخوردند که درون و بیرون آن علاوه بر اسکلت درون تابوت اشیای مختلفی قرار داشت. یک حلقه طلایی، نود و هشت دکمه طلایی، یک خنجر، تکه های پارچه و میله ای نقره ای. یافته های بیرون تابوت هم یک پایه برنزی، یک چراغ برنزی، یک تنگ نقره ای، یک تنگ برنزی، ساغری برنزی و ده ظرف استوانه ای شکل برنزی بودند. یکی از کشفیات مهم این محوطه تاریخی، حلقه قدرت زرینی است که در دست چپ متوفی قرار داشت.

مردم بهبهان با انتخابی متفاوت برای نماد شهرشان از بین نشانه های دیگر مانند میوه، ساز، گندم، گل نرگس با چهار هزار سال قدمتش و خرما؛ شکوه تاریخ شهرشان را به نمایش گذاشتند، آن هم با انتخاب بازوبندی بیش از دو هزار ساله و نمادی معروف به حلقه قدرت ارجان که آن را شکوه تاریخشان می دانند؛ نمادی باقی مانده از قرن هشتم قبل از میلاد یعنی چیزی حدود دو هزار و هشتصد و بیست سال قبل.

اما ظرف ارجان که مردم شهر آن را ظرف زندگی هم می نامند، کمتر از 10 روز قبل به عنوان نماد کاروان ایران برای حضور در بازی های توکیو تایید نهایی گرفت؛ بشقاب مفرغی که پنج ردیف نقش، مربوط به آداب و رسوم زندگی آن موقع دارد و اصلا به همین دلیل هم به نام جام زندگی معروف شد؛ جامی که بخشی از تاریخ فراموش شده ایلام در ان نقش بسته شده و به همین دلیل هم آن را یکی از ارزنده ترین ظروف باستانی ایران می نامند.

اما در این میان و در زمان معرفی جام ارجان به عنوان اثری تاریخی از شهرستان بهبهان، بعضی رسانه ها و حتی برنامه ای تلویزیونی این اثر تاریخی را متعلق به همسایه بهبهان یعنی استان کهگیلویه و بویراحمد دانستند، اشتباهی که با رخ دادن آن، فعالان و علاقمندان تاریخ و میراث بهبهان نسبت به آن واکنش نشان دادند.

با وقوع این اشتباه محسن پرهیزگار، کاندیدای یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در نامه ای که عنوانش را نامه پادشاهی دوره عیلامی کیدین هوتران به فرماندار بهبهان گذاشته است، نسبت به این اتفاق معترض شده است.

او در بخشی از نامه خود خطاب به زمانی اصل، فرماندار بهبهان با اشاره به اشتباه پیش آمده و تکرار این اشتباه در برنامه صبح بخیر ایران 17 آذر آورد: متاسفانه، این سرزمین دشمنان قسم خورده زیادی دارد، پس جایی برای اینگونه اشتباهات فاحش، متصور نیستم. لذا مردم بابت عدم سواستفاده ان دشمنان در کنار فرمانداری تجمع نمی نمایند، اما بر شماست که هر چه سریعترف هماهنگی های لازم برای عذرخواهی مسئولان دولتی و صداوسیما را از مردم این دیار باستانی و اصلاح خبر اقدام نمایید.

او همچنین به شرایط محوطه باستانی چگاسفلی اشاره نموده و درخواست توجه به این محوطه باستانی بهبهان را نیز نموده است.

از جام ارجان چه می دانید؟

کرم میرزایی، کارشناس موزه ملی ایران در یادداشتی ظرف زندگی را یکی از آثار تاریخی می داند که بعضی نگاره های ورزشی از گذشته های دور روی آن حک شده است. او در بخشی از یادداشت خود آورد: جشن ها و آیین های ملی و مذهبی که در زمانهای آرامش، مواقع پیروزی بر دشمن، برگزاری مناسک مذهبی و برای برطرف احتیاج برپا می شدند ، همواره با انجام حرکات نشاط آور و تفریحی افرادی همراه بود و کسانی که بیشتر از دیگران به توانایی های جسمی و روحی خود پی برده بودند و با تقویت آن سعی در بهره برداری و اجرا آنها می کردند. شاید آنها بر این باور بودند که برگزاری رقابت هایی میان افراد و علاقمندان تقویت قوای بدنی، ایجاد انگیزه رجحان جویی، والاطلبی، حس قدرت و اعتماد به نفس و انتقال شادی و توانایی به دیگران موثر است.

از یادگارهای ارزنده باقیمانده از فرهنگ بشری که گوشه تاریکی از زندگی گذشتگان را برای ما روشن می نماید ، نگاره های جام ارجان است؛ جامی که اندازه قطر دهانه این جام عظیم که به جام زندگی نیز معروف است . 5/43 سانتیمتر و عمق آن 5/8 سانتیمتر است. درون ظرف با ظرافت و استادی از نگاره های گوناگون منقوش شده است، بطوریکه تمام ظرف را در برگرفته است.

او در این مقاله در تحلیل نگاره های جام ارجان نگاره های این ظرف را در پنج نوار و یک بخش میانی تقسیم بندی کرد که هر نوار توسط زنجیره ای از نوار دیگر جدا شده و پهنای نوارها از لبه ظرف به مرکز آن پیوسته کمتر می گردد و در مرکز ظرف نقش کل 16 برگی دیده می گردد. نگاره هایی زنجیره ای نیز به صورت گیس بافت و قیطانی سه گانه درهم تابیده درمیان نوارها نقش شده اند.

او در بخشهای مختلفی از این تحلیل به نگاره های ورزشی اشاره می نماید؛ انجام حرکات ورزشی مانند بالانس زدن، پل زدن و سه صحنه آکروباتیک، توسط 12 نفر در نوار چهارم این ظرف بخوبی دیده می گردد.

همچنین در نوار دوم جام نیز دو مرد در حالی که هر یک از آنها یکی از پاهای خود را گرفته و با حالت لی لی با رقیب مقابل در حال زورآزمایی است، دیده می گردد. امروزه اینگونه مسابقات زورآزمایی در میان جوامع روستایی به اشکال گوناگون هنوز اجرا می شوند. با توجه به نوع پوشاک بکار رفته در این نگاره، با آنچه درمیان ورزشکاران ورزش های باستانی موسوم است، شباهت دارد. این ورزش ترکیبی از قدرت بدنی، تمرکز ذهنی و حفظ تعادل است. بدیهی است که ورزشکاران برای برنده شدن باید واجد این ویژگی ها باشند.

یا در نوار سوم مردی را نشان می دهد که افسار اسب را می کشد، این نگاره یادآور سنت پرورس اسب در هزاره اول پیش از میلاد، در ایران است.

در نخستین نوار جام ارجان نیز که تصویر یک ارابه با دو اسب بچشم می خورد. ارابه رانان دو نفر هستند که یکی از آنها سکان راهنمایی ارابه را به عهده دارد و دیگری حیوانات شکار شده را نگه داشته است که این نگاره شاید نشان دهنده بخشی از یک مسابقه باشد که طی آن افراد ضمن شکار حیوانات باید به سرعت خود را به خط انتها برسانند، بدیهی است که این رقابت هیجان انگیز دو نفره علاوه بر چیره دستی در شکار، تیراندازی و تمرکز احتیاج به مهارت در ارابه رانی دارد.