طرح مدیریت زیست بومی تالاب های گلستان چشم انتظار تصویب - مجله تار و سه تار

مجموعه تالاب های شمال استان (آلا گل با مساحت دو هزار و 500 هکتار بزرگ ترین تالاب این مجموعه و آلماگل با مساحت 207 هکتار کوچک ترین تالاب و آجی گل با مساحت 320 هکتار) جزو تالاب های بین المللی و درون خشکی محسوب می شوند که به عنوان چهل و نهمین تالاب های اضافه شده به فهرست تالاب های مهم بین المللی (فهرست رامسر) در تاریخ دوم تیر 1354 در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده اند.

تالاب بین المللی گمیشان هم با 20 هزار هکتار وسعت در شمال غربی استان گلستان واقع شده و در فهرست تالاب های ساحلی کشور قرار گرفته است.

12 مهرماه امسال معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور که برای شرکت در آیین معارفه مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان به استان سفر کرده بود در جمع خبرنگاران از خشک شدن 80 درصد تالاب های کشور خبر داد.

حمید ظهرابی با بیان اینکه در مناطق خشک و نیمه خشک کشور تالاب ها در شرایط بحرانی هستند، احیاء تالاب ها و مدیریت منابع آب را یکی از اولویت های سازمان حفاظت محیط زیست دانست.

تالاب ساحلی گمیشان هم آب ندارد

وضعیت تالاب های استان گلستان را از مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان جویا شدیم و امیر عبدوس در مصاحبه با خبرنگاران اظهار کرد: تالاب های بین المللی استان گلستان هم به همان وضعیت تالاب های داخلی مبتلا هستند و حتی تالاب های ساحلی دریای خزر هم میانکاله و هم گمیشان به دلیل عقب نشینی آب دریا با کم آبی روبرو اند.

وی اضافه کرد: میانکاله کم آب شده و گمیشان هم کاملا خشک است و بستر تالاب گمیشان آبی ندارد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان گفت: با این شرایط کارشناسانی که مطالعات دریای خزر را انجام می دهند و همکاران ما در سازمان حفاظت محیط زیست معتقدند آب دریای خزر امسال 11 سانت بالا آمده است و دوره پایین رفتن آب طی شده است.

وی با با بیان اینکه امیدواریم این برآورد ها صحت داشته باشد و مجدد باعث احیاء تالاب های ساحلی استان بشود، ادامه داد: مجموعه تالاب های آلاگل، آلماگل و آجی گل که آب آن ها از سد دانشمند تغذیه می شده، آن ها هم به دلایلی که همه استحضار دارند کم آب هستند و کم آبی مثل همه تالاب های داخلی کشور شامل حال آن ها هم می شود.

وی بدون اشاره مستقیم و روش به دلایل کم آبی مجموعه تالاب های سه گانه استان، به راه چاره نجات کم آبی تالاب های استان اشاره کرد و گفت: تقریبا جواب مسئله روشن است و مدیریت منابع آب راه چاره نجات تالاب ها از این معضل است.

عبدوس شرح داد: عمده مصرف آب در کشور در بخش کشاورزی اتفاق می افتد و به نوعی باید مصارف آب کشاورزی با تغییر الگوی کشت و مدیریت الگوی کشت و تغییر روش های آبکمک اصلاح شود.

سهم محیط زیست از تخصیص منابع آب جدا شود

وی با تاکید بر اینکه سهم محیط زیست از تخصیص منابع آب باید جدا شود و به موقع تخصیص یابد، گفت: در خصوص تالاب های ساحلی گلستان هم قطعا باید منتظر بالا آمدن آب دریای خزر باشیم وگرنه چاره کار دست ما نیست و با مدیریت منابع آب هم نمی توانیم تالاب ها را احیاء کنیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان بر مدیریت منابع آب و تخصیص به موقع حقابه تالاب ها تاکید دارد و قطعا پاسخ آب منطقه ای گلستان می توانست به روشن شدن این موضوع که حقابه سالانه تالاب ها چقدر است و چه بخشی از آن تخصیص می یابد کمک کند، اما روابط عمومی آب منطقه ای گلستان با استناد به برخی از نامه های محرمانه ارسالی به آن شرکت دادن اطلاعات و اخبار در خصوص آب های مرزی را ممنوع دانست.

اما اردیبهشت ماه سال گذشته پس از دو سال و با برگزاری چهار کارگاه و نشست مشورتی با حضور تمام ذینفعان سه استان (خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان) کار تدوین برنامه مدیریت زیست بوم تالاب های گلستان به پایان رسید.

برنامه ای که به نظر می رسید بنا دارد با تغییر نگاه نسبت به گذشته، حفاظت و بهره برداری از تالاب های استان را که در غربی ترین محدوده حوضه آبریز اترک در شمال استان گلستان قرار دارند، هم راستا کند.

طرحی که در آن هم وضعیت فعلی تالاب های استان دیده شده بود و هم راه چارههای نجات و احیاء تالاب ها از بحران ها که خشکی یکی از آن هاست دیده شده است، از مشاور فنی برنامه مدیریت زیست بومی تالاب های استان آخرین وضعیت اجرای این طرح را پرسیدیم و مزدک دربیکی به خبرنگاران گفت: طرح مدیریت زیست بوم تالاب ها روشی است که صندوق توسعه سازمان ملل (UNDP) با حمایت مالی دولت ژاپن در ایران انجام می دهد.

وی با یادآوری اینکه این طرح چندین سال است در کشور انجام می شود و تا یکی دو سال آینده هم تمدید شده است، اضافه کرد: برای اجرای طرح حفاظت تالاب های ایران دبیرخانه طرح در کشور و همچنین در استان هایی که دارای تالاب هستند، دبیرخانه استانی فعال است.

مشاور فنی طرح مدیریت زیست بومی تالاب های استان یادآور شد: تالاب های سه گانه (آلماگل، آلاگل و آجی گل) جزو مجموعه تالاب هایی در کشور بودند که باید برای آن طرح مدیریت زیست بومی تهیه می شد که از سه سال قبل این کار آغاز شده و به اتمام رسید.

طرح علاف تصویب در استانداری و سازمان مدیریت و برنامه ریزی

وی با بیان اینکه این طرح چندین ماه (حدود هشت یا 9 ماه) علاف تصویب در استانداری و سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان است، ادامه داد: این طرح باید در شورای برنامه ریزی استان مطرح و تصویب شود و طرح خروجی آن در قابل کتاب دو زبانه (انگلیسی و فارسی) منتشر شود.

این دکترای محیط زیست و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: در این طرح چندین کار انجام می شود که یکی از آن ها طرح جامع مدیریت حوزه آبریز تالاب هاست که طرح آن مصوب شده است.

وی شرح داد: چون تالاب های ما در حوزه آبریز اترک هستند و یکی از بحران های اصلی ما که باعث خشک شدگی تالاب ها شده از قِبَل سدسازی های انجام شده در خراسان شمالی و آوردهای آب اترک است، در تدوین این طرح تمام ذینفعان (سازمان های دولتی و غیر دولتی ومردم محلی) مشارکت داشته اند و این طرح با بحث و تبادل نظر و کارکارشناسی در نهایت تدوین شده است.

عضو هیئت تحریریه نشریه علمی بین المللی مجله توسعه پایدار کانادا از حضور تمام ذینفعان سه استان در کارگاه مشورتی تدوین طرح مدیریت زیست بومی تالاب های گلستان به عنوان یک حُسن بزرگ نام برد و گفت: تمام میکانیزم های برنامه ریزی و مدیریت برای حفاظت از تالاب ها در این طرح پیش بینی شده است.

دربیکی با یادآوری اینکه مطالعه پایه تالاب ها و ارزیابی وضعیت تالاب های استان در این طرح به طور تکنیکال و فنی انجام شده است، خاطرنشان کرد: اگر این طرح (طرح مدیریت زیست بومی تالاب های گلستان) مصوب شده و به همه دستگاه های اجرایی استان برای اجرا ابلاغ شود می توان امید داشته باشیم تالاب های گلستان از این وضعیت بحرانی نگوییم بلکه وضعیت نامناسب که در خور تالاب ها نیست نجات می یابند.

وی تاکید کرد: سایر برنامه ها در خصوص تالاب های استان مقطعی و مُسَکِن است و نمی تواند تالاب های ما را نجات دهد ما به طرح مدیریتی جامع نیاز داریم که خوشبختانه تدوین شده و باید هرچه زودتر تصویب و برای اجرا ابلاغ شود.

دربیکی گفت: در این طرح خشکسالی و وضعیت آبی تالاب ها دیده شده، اینکه چه میکانیزم هایی در برنامه باید باشد و چه دستگاه هایی در بحث آب تالاب ها دخیل هستند، مسئولیت با کیست، مطالعه حقابه تالاب هاکه سال گذشته تصویب شده و حداقل نیاز آبی تالاب ها در آن مشخص شدهو ... در این طرح دیده شده است.

آنچه مسلم است جلوگیری از بدتر شدن وضعیت موجود تالاب های استان نیاز به ابزار مدیریتی دارد که این ابزار مدیریتی همان طرح مدیریت زیست بومی تالاب هاست که تدوین شده و باید با فوریت به تصویب رسیده و ابلاغ و اجرا شود و به نظر می رسد باید با پیگیری های اداره کل حفاظت محیط زیست و توجه ویژه استانداری و مدیریت و برنامه ریزی گلستان به زودی مصوب شود.