کاربرد انرژیهای تجدیدپذیر پس از سیل، رودهای لرستان منبع فراوری برق - مجله تار و سه تار

به همین دلیل تصمیم گرفتیم در مورد روش های بهره مندی از آب حاصل از بارندگی های اخیر، رودخانه ها، آبشارها، سدها و اهمیت استفاده از آنها به ویژه در بخش فراوری انرژی با کامبیز مهدی زاده، دبیر ستاد توسعه فناوری های انرژی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گفتگویی داشته باشیم.

مشروح گفتگوی خبرنگاران با دبیر ستاد توسعه فناوری های انرژی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به شرح زیر است:

*آقای مهدی زاده آیا می توان علاوه بر کاهش خسارتهای ناشی از حوادث طبیعی از آنها بهره مند نیز شد؟ سیل اخیر چه اثرات مثبتی در آینده خواهد داشت؟

ما نباید تنها به جنبه منفی این سیل توجه کنیم باید با توجه به تمامی خسارات اقتصادی و جانی که از بروز و وقوع این سیل به وجود آمد، به جنبه های مثبت آن نیز بیاندیشیم؛ این بارندگی ها در راستای افزایش سطح پیزومتریک آب ها تأثیرگذار بودند؛ همچنین باعث احیای سفره های زیرزمینی شدند.

باید توجه داشته باشیم که این بارندگی ها موجب پر شدن هورهای کشور از جمله هورالعظیم شد؛ از سوی دیگر سطح فیزیکی دریاچه ارومیه نیز 40 درصد پیشرفت داشت.

افزایش سطح پیزومتریک آب ها یاری می نماید تا آب های زیرزمینی روند بهتری را برای تکمیل ظرفیت طی نمایند ولی برای تکمیل کل ظرفیت حداقل بین 10 تا 15 سال زمان لازم است.

در حال حاضر هشتاد تا نود درصد وسعت سدها با این بارندگی ابتدای سال پر شده است؛ این آماری است که استانداری ها اعلام می نمایند. سفره های زیرزمینی ما پر آب شدند؛ دریاچه ارومیه، تالاب ها، هور ها پر آب شدند. تالاب هورالعظیم، دریاچه ارومیه و سایر تالاب ها مانند گاوخونی پرآب شدند.

*آیا با پرآب شدن این منابع آبی می توان شاهد کم شدن ریزگردها هم بود؟

الحمدالله با این بارندگی امیدوار هستیم که شاهد کم شدن ریزگردها باشیم زیرا تالاب ها و دریاچه ها پرآب شده اند و این موضوع از حرکت ریز گردها جلوگیری می نماید.

بعضی ها پیش از این اعلام نموده بودند که دریاچه ارومیه احیا نمی گردد و آب ریختن در دریاچه ارومیه خیانت است؛ همچنین پیشنهاد دادند که در این مناطق می بایست باغ گل ایجاد کرد.

اگر این اتفاق بیفتد شنزار نمک به وجود می آید و گردوغبارها به سمت تهران حرکت می نمایند.این ریزگردها موجب بیماری های سرطانی می گردد از این رو ما تاکید داشتیم که دریاچه ارومیه و سایر تالاب ها احیا گردد. الحمدالله که این بارندگی موجب احیا شدن شدن دریاچه و تالاب ها شده است.

پر آب شدن تالاب ها و دریاچه ارومیه موجب از بین رفتن کانون ریزگردها می گردد.

*برای حفظ این وضعیت دریاچه و تالاب ها باید چه اقداماتی انجام داد؟

می بایست همان روندهای حمایتی ادامه بیابد تا کمتر شاهد چنین مواردی باشیم؛ همچنین باید روش هایی به کار بگیریم که همین حجم آب را حفظ نمایند.

احیای دریاچه ارومیه، احیای ایران است؛ این کانون ریزگردها و بیماری ها اکنون امن است و با وضعیت فعلی جلوی فاجعه زیست محیطی گرفته شده است. طرح های حمایتی باید ادامه پیدا کند؛ نباید مجوز حفر چاه های غیر مجاز داده گردد؛ نباید اجازه کشاورزی در اطراف این مناطق بدهیم؛ پمپاژ آب و ادامه ورودی آب باید ادامه داشته باشد که در روند احیا یاری کند. همچنین لازم است که وزارت نیرو حق آب این دریاچه را بدهد.

در این راستا نیز می توان طرح هایی را به کار گرفت که ستاد توسعه انرژی های نو از آنها حمایت کند.

*چندی پیش اشاره کردید که سازمان زمین شناسی این سیل را پیش بینی نموده بود. دقیقاً این هشدار در چه سالی بود؟

بله. در اخبار اسمی از سازمان زمین شناسی نبردند؛ سازمانی که متولی امور بوده و در تهیه نقشه مخاطرات نقش بسزایی دارد. در سال 93 سازمان زمین شناسی نقشه پهنه بندی سیلاب اخیر در لرستان و خوزستان و در سال 88 در منطقه گلستان را پیش بینی نموده بود و تاکید داشت که این مناطق پرخطر هستند.

ولی این نقشه ها در گنجه و کتابخانه سازمان زمین شناسی خاک خورد و کسی به آن توجه نکرد بنابراین چنین فاجعه ای به بار آمد.

* چگونه می شد از این نقشه ها استفاده کرد؟

به راحتی این نقشه ها قبل از احداث پروژه ها می توانستند مورد آنالیز قرار بگیرند؛ ابنیه و جاده ها را با استفاده از مطالعاتی که اجرا شده بود می توانستند طراحی نمایند. ما بدون اطلاعات زمین شناسی بدون اطلاعات مکان یابی و راستایابی نمی توانیم بعضی طرح ها را عملیاتی کنیم.

*چه ارگان هایی می توانستند از این نقشه ها به خوبی بهره ببرند یا در اصل باید توجه می کردند ولی نکردند؟

وظیفه سازمان زمین شناسی این است که در تعامل مستقیم با سازمان مدیریت بحران و وزارت نیرو باشد. نقشه های سازمان زمین شناسی محل رجوع سازمان ها و وزارت خانه های مختلف می گردد؛ از این نقشه ها می توان برای جاده سازی، راهسازی و بنای ابنیه به خوبی بهره برد.

برای تهیه این نقشه ها نیروهای انسانی کوشش می نمایند از این رو بهتر است که به آن توجه گردد تا جان و مال افراد در برابر این حوادث حفظ گردد. در جهان برای ساخت هر سازه، راه، پل و مواردی از این دست نقشه های تهیه شده را مد نظر قرار می دهند و بر اساس آن وجود هرگونه گسل، فرونشست، زمین لغزش، نوع و جنس سنگ و خاک را آنالیز می نمایند و پروژه های ساخت را بر آن اساس تعریف می نمایند.

همچنین در دیگر کشورها وقتی ابنیه ای ساخته می گردد باید از لحاظ زمین شناختی و مخاطرات آنالیز گردد؛ ارگان های مختلف این نقشه ها را به عنوان یک مرجع می دانند و از آن استفاده می نمایند.

در صورت رعایت این موارد ما می توانستیم خسارات جانی و اقتصادی این نوع اتفاقات را تحت کنترل داشته و کاهش دهیم به دلیل اینکه در هر صورت با بروز هر گونه حادثه غیر مترقبه ای خسارات وجود دارد اما در صورت توجه به نقشه ها و برنامه ها قدرت مقابله با این نوع مسائل بیشتر خواهد بود.

در اصل راه و شهرسازی، وزارت نیرو، سازمان مدیریت بحران می بایست در تعامل مستقیم با سازمان زمین شناسی که اطلاعات کافی از پیش بینی بروز این سیل داشتند باشند؛ سازمان هواشناسی، زمین شناسی و نقشه برداری نیز باید در تعامل مستقیم با هم باشند.

این 3 باید در تعامل مستقیم باشند که جلوی ضررها گرفته گردد. اگر این پیش بینی جدی گرفته می شد شاهد این خسارت ها و تخریب پل ها و ابنیه ها نبودیم.

*با توجه به اینکه شما در ستاد توسعه فناوری های انرژی مسئولیت دارید می توانید تأثیر بارشهای اخیر را در تأمین انرژی شرح دهید. آیا می توان از این پرآبی ها در راستای تأمین برق به یاری انرژی های تجدید پذیر استفاده کرد.

یک طرحی داریم که احداث نیروگاههای خورشیدی شناور روی آب سدها است؛ در سال گذشته اولین پروژه کلید خورد. اکنون می توانیم با توجه به اینکه آب سدها پر شده، مانع از تبخیر آنها شویم و این پروژه را تعمیم دهیم.

این پروژه علاوه بر اینکه از تبخیر آب سدها جلوگیری می نماید، برق نیز فراوری می نماید که این خود به کارگیری انرژی های تجدید پذیر است؛ استفاده از روش های علمی و ظرفیت های دانشگاهی و پژوهشی می تواند تعمیم راه اندازی نیروگاههای خورشیدی روی سدها را با سرعت بیشتری انجام دهد.

این نیروگاه در حال تأسیس در جنوب کشور بوده و هست؛ این نیروگاه خورشیدی با توان 7 مگاوات با سطح پوشش 14 هکتار و هزینه سرمایه گذاری 8.5 میلیون یورو است. این نیروگاههای خورشیدی در همه سدها امکان نصب دارند اما در مناطقی که به خوبی از انرژی خورشیدی برخوردار است قابل بهره برداری بیشتر هستند از این رو در جنوب کشور مناسب ترند؛ البته که در شمال کشور هم می توان از آنها استفاده کرد. اصولاً نیروگاههای خورشیدی در سدها را در جایی استفاده می نمایند که تابش خورشید و زاویه خورشید بهتر باشد.

استفاده از این نیروگاه خورشیدی روی سدها می تواند باعث توسعه منطقه نیز گردد. وقتی سدها پر می شوند با تابش نور خورشید آب موجود بلافاصله تبخیر می گردد از این رو زودتر باید به فکر کاربرد صفحات خورشیدی باشیم تا از حجم آب سد کاسته نگردد و برق نیز فراوری گردد. این موضوع البته مستلزم مباحث سرمایه گذاری نیز هست که بخش خصوصی باید به میدان بیاید.

*با توجه به اینکه بارندگی در سرعت جریان آب رودخانه ها و آبشارها تأثیر بسزایی دارد؛ آیا می توان از این انرژی نیز برق فراوری کرد؟

ما شاهد این هستیم که سرعت آب رودخانه ها و آبشارها اضافه شده و می توان با قرار دادن توربین از این جریان آب برق فراوری کرد. این توربین ها نیز در تمامی آبشارها و رودخانه های پر آب و خروشان قابل کاربرد هستند اما از این ظرفیت در لرستان بیشتر می توان استفاده کرد. این آب ها نعمت بوده و باید تبدیل به منفعت شوند.

این توربین ها به صورت ژنراتور هستند که در راستا آب قرار می گیرند از این طریق برق فراوری می گردد؛ لرستان که رودخانه های پرآبی دارد، بهترین گزینه برای استفاده از جریان آب آبشار برای فراوری برق است.

البته اگر ایده های خوبی برای بهره برداری هر چه بیشتر از انرژی خورشیدی و آب توسط محققان ارائه گردد از آنها حمایت خواهیم کرد.

در کل بارندگی ابتدای سال یک نعمت بود که کشور را موقتاً از خشکسالی در آورد و باید بتوانیم به نحو احسنت از آن بهره مند شویم. اکنون از لحاظ آب کشور در نقطه خوبی قرار گرفته است ولی ممکن است سال بعد وضعیت بارندگی خوب نباشد؛ در هر صورت در حال حاضر از لحاظ آب شرب و کشاورزی شرایط خوبی داریم که باید به این نقطه قوت توجه ویژه کنیم.

همیشه باید از انرژی های تجدید پذیر و از نعمت خدادادی به خوبی بهره برد، همه کشورها به خوبی از انرژی خورشیدی بهره می برند حتی در روستاهایشان.

باید توجه داشته باشیم که یک سوم خاک ایران پوشیده شده از کویر است که با نصب پنل های خورشیدی مجهز توانایی بهره برداری از انرژی خورشیدی در آنها فراهم می گردد. از این رو می توان از پتانسیل و ظرفیت موجود در کویرها برای تأمین انرژی بهره برد.

به عنوان مثال تابش انرژی خورشید در گندم بریان یا ریگ سوخته که در کویر لوت (استان کرمان) واقع شده است؛ در این منطقه به حدی است که دما در روزهایی از سال به 70 تا 71 درجه سانتیگراد می رسد و شرایط برای زندگی سخت می گردد. لازم است فرهنگ سازی استفاده از این نعمت الهی در کشور جا بیافتد.

*آیا کشورهای دیگر از انرژی های خورشیدی در زمان وقوع سیل و بارندگی های بیش از حد بهره می برند؟

بله. تمام جهان از سدهایشان به خوبی برای فراوری برق بهره می برند. اروپا، امریکا، استرالیا و...

جالب این است که مناطق روستایی بعضی کشورهای خارجی از تکنولوژی های روز و انرژی های خورشیدی استفاده می نمایند؛ بعضی باغداران و گلخانه ها به جای کاربرد نایلون از صفحات خورشیدی استفاده می نماید که به واسطه آن نه تنها هزینه ها کاهش می یابد بلکه برق هم توزیع می نمایند.

*این موضوع در کشور ما فرهنگسازی شده؟ لازم است چه ارگان هایی به میدان بیایند که مسائل سرمایه گذاری و استفاده از پنل های خورشیدی کمتر گردد؟

اولین چیزی که باید نهادینه گردد بحث فرهنگی است؛ ما طی بخشنامه ای اعلام کردیم که وزارتخانه ها و سازمان ها از صفحات خورشیدی استفاده نمایند؛ باید از خود آغاز کنیم و بعد از مردم انتظار داشته باشیم.

دولت هم اعلام نموده در استفاده از انرژی های خورشیدی فعالیت هایی را انجام می دهد. سرمایه گذارانی هم هستند که در این زمینه ورود پیدا می نمایند؛ ستاد توسعه انرژی های نو معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هم تسریع نماینده و کاتالیزور است.

*اما اقای مهدی زاده بعضی شرکت ها اعلام نموده اند که در بحث انرژی های خورشیدی همیشه با مسائل تجهیزات، نبود سرمایه گذار و … روبرو هستند؟

در بعضی موارد تکنولوژی لازم را نداریم؛ اما ما در مسائل رشد می کنیم؛ اکنون جهان به سمت استفاده از انرژی های خورشیدی رفته است.

در حال حاضر هم شهرهای انرژی که با متریال پاک ساخته شده اند وجود دارند؛ در سایر کشورها بعضی ابنیه ها با تابش خورشید می چرخند و با زاویه باد موقعیت خود را مشخص می نمایند؛ ما باید خیلی کوشش کنیم که به آن نقطه برسیم و از اقتصاد نفتی فاصله بگیریم و به سمت اقتصاد دانش بنیان حرکت کنیم؛ نفت نباید باعث گردد که ما به انرژی های تجدید پذیر کم توجه باشیم.