کشف قدیمی ترین کوره گچ پزی در اطراف مهران - مجله تار و سه تار

کاوش های باستان شناختی چغاگلان منجر به کشف بافت معماری و فضاهای مسکونی و آیینی و کوره ای تنوری برای پخت گچ شد .

محوطه باستانی چغاگُلان در شهرستان مهران از توابع استان ایلام واقع شده است. به گفته باستان شناسان، این منطقه بیشترین توالی استقراری مربوط به شروع دورۀ نوسنگی را در ایران و شرق هلال حاصلخیز داشته است و از نظر مطالعۀ چرایی و چگونگی نوسنگی­ شدن جوامع و گذار آن ها از گردآوری و شکارورزی به فراوری غذا در کوهپایه های زاگرس، اهمیت بالایی دارد.

با این وجود، مطالعات مرتبط با نوسنگی­ شدن و شروع کشاورزی و روستانشینی در ایران در مقایسه با کشورهای همجوار در غرب آسیا به صورت بسیار ناچیزی مورد توجه قرار گرفته و برای همین، کاوش باستان شناختی در محوطۀ چغاگُلان برای باستان شناسان بسیار مهم است.

بر اساس اطلاعات منتشرشده از سوی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، محوطه چغاگل نخست به وسیله مرحوم علی­محمد خلیلیان، شناسایی و معرفی و سپس به وسیله جبرئیل نوکنده مشخص عرصه شد. در سال­ های 10-2009 میلادی نیز هیأتی از دانشگاه توبینگن آلمان به سرپرستی محسن زیدی و نیکلاس کُنارد آن را لایه نگاری کرد، اما در سال های اخیر مورد غفلت واقع شد و بر اثر فعالیت­ های کشاورزی و حفاری های غیرمجاز به شدت آسیب دید. نظر باستان شناسان بر این است که انجام کاوش­ های گسترده و بلندمدت نه تنها اطلاعات بی­ بدیلی را در زمینۀ ماهیت ورود انسان به جهانی نوسنگی در زاگرس به دست می­ دهد، بلکه بستری را برای ممانعت از تخریب بیشتر محوطه با کاربست امور حفاظتی در آن به وجود می­ آورد.

کاوش های باستان شناختی چغاگلان از نیمه های مهرماه 1402 شروع شده است و حجت دارابی، دانشیار باستان شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه، سرپرستی این کاوش کاوش را به عهده دارد که درباره آخرین یافته ها از فصل اول کاوش چغاگلان، گفت:

تا به امروز شواهد بسیار جالب توجهی درباره بافت معماری و فضاهای مسکونی و آیینی و نیز بافت صنعتی این محوطه به دست آمده است؛ کشف کوره تنوری برای پخت گچ از جمله مهمترین دستاوردهای این کاوش به شمار می آید.

به گفته این باستان شناس، کورۀ کشف شده در چغاگلان، قدیمی ­ترین کورۀ گچ ­پزی بوده که تا به امروز یافته شده است.

دارابی معتقد است:

این یافته می تواند نگاه پژوهشگران و صاحب نظران دربارۀ نقش و اهمیت فعالیت­ های غیرمعیشتی در روند نوسنگی­ شدن جوامع را نیز تغییر دهد، به طوری که علاوه بر مسئلۀ اهلی­ سازی حیوان و گیاه، طیف مختلفی از تغییرات بنیادی را باید در زندگی انسان در این دوره جست وجو کرد.

سرپرست هیئت باستان شناسی چغاگلان اظهار کرد که تداوم کاوش در این محوطه می­ تواند ظرفیت های بالقوۀ چغاگلان و نیز جایگاه ویژۀ کوهپایه­ های زاگرس را در شناخت بهتر روند نوسنگی­ شدن و شروع کشاورزی و روستانشینی در سراسر غرب آسیا و حتی جهان به وضوح نشان دهد.

دارابی ایجاد یک سایت ـ موزه و آرکئوپارک در چغاگُلان را یکی از ایده ها و اهداف برنامه کاوش محوطه چغاگلان اظهار داشت و گفت:

بدیهی است این امر مهم برای معرفی میراث فرهنگی و در نهایت توسعۀ فرهنگی و مالی منطقه اهمیت بالایی خواهد داشت.