توجه به ارزش های اخلاقی از ویژگی های شاخص آثار استاد عفیفی است - مجله تار و سه تار

اگر علاقمند به دریافت بهترین خدمات تحصیل کانادا هستید با ما همراه شوید، با مجری مستقیم ویزای تحصیلی کانادا، با دریافت مشاوره رایگان از مجربترین تیم مهاجرتی کانادا، بهترین مسیر را به سوی مدارو، کالج ها و دانشگاه های کانادا انتخاب کنید.

جعفر یاحقی در خصوص آثار استاد عفیفی تشریح کرد: از مهم ترین آثار ایشان می توان به فرهنگ جهانگیری اشاره نمود که فرهنگ بسیار مهمی بود، تا قبل از تصحیح توسط عفیفی تنها چاپ سنگی داشت و برای محققان قابل استفاده نبود؛ به همین دلیل دکتر عفیفی چندین سال متوالی مشغول تدوین و تصحیح این کتاب بود و در سال 1351 جلد اول و در سال 1354 جلد سوم این کتاب منتشر شد. تصحیح و تدوین این کتاب کار بسیار عظیمی بود که کمتر در حوزه کتاب های علوم انسانی، کتابی به اهمیت و عظمت کتاب جهانگیری در چاپ خانه دانشگاه فردوسی به چاپ رسیده است. این کتاب در همان زمان نیز در بین آثار دانشگاهی درخشش خاصی داشت.

وی افزود: فرهنگ جهانگیری بر اساس چهار نسخه خطی تصحیح شد که این نسخه بسیار نزدیک به زبان مولف است، علاوه بر اینکه چهار نسخه با یکدیگر مقایسه شد و در یکی از پاورقی های کتاب به این اختلاف نسخه ها اشاره شده است. عفیفی شواهد شعری بسیاری بر فرهنگ جهانگیری افزود که اهمیت این کتاب را چند برابر کرد.

یاحقی ادامه داد: به غیر از خود کتاب فرهنگ جهانگیری، حواشی شعری که توسط دکتر عفیفی به این کتاب اضافه شده بود باعث اهمیت بیشتر آن شد. فرهنگ جهانگیری از نخستین کتاب هایی است که با شواهد شعری به چاپ رسیده است و همین کار باعث شد ارزش کتاب بالا رود.

استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد ابراز کرد: از دیگر آثار استاد عفیفی می توان به کتاب بهمن نامه اشاره نمود، این کتاب مهم چیزی حدود 10 هزار و 433 بیت براساس چاپ دکتر عفیفی دارد که بازهم چهار نسخه خطی داشته و دکتر عفیفی با مطالعه دقیق توانسته مقدمه خوبی برای این کتاب بنوسید و آن را احیا کند. این کار استاد باعث شد تا امروزه این کتاب در دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی به خصوص در گرایش ادبیات حماسی مورد استفاده قرار گیرد؛ تصحیح بهمن نامه توسط دکتر عفیفی در میان منظوم های حماسی را می توان یک تصحیح پیروز در روزگار خود و امروزه به حساب آورد.

یاحقی با اشاره به کتاب مثل ها و حکمت ها به عنوان دیگر اثر عفیفی گفت: کتاب های فرهنگ جهانگیری و فرهنگ نامه شعری شهرت علمی و عام پیدا نکردند و آن طور که لازمه این کتاب ها بود شناخته نشدند و امیدوارم که پس از این توجه بیشتری به آثار ایشان گردد و اینکه آثار ایشان در بیشتر مورد استفاده اساتید و دانشجویان قرار گیرد.

مروج علاقه ام به فردوسی، دکتر عفیفی بود

دکتر محمدجعفر یاحقی اظهار کرد: من افتخار این را داشته ام که در سه دوره کارشناسی با دکتر عفیفی درس داشته باشم و گمان می کنم که علاقه بسیار من به فردوسی، شاعر فارسی زبان خراسانی، از دروس زبان های باستانی شکل گرفت که توسط استاد عفیفی تدریس می شدند و مروج اصلی این علاقه قطعا دکتر عفیفی بودند.

وی با بیان اینکه فارسی باستان، اوستایی و پهلوی طی سه سال در دانشگاه توسط دکتر عفیفی تدریس می شد، افزود:کلاس های درس این استاد با متانت خاصی اجرا می شد و دانشی که دکتر در آن موقع منتقل می کردند برای دانشجویان بسیار ناشناخته بود، اینکه ما توانستیم در محضر ایشان چیزهای زیادی فراگیریم توفیق کمی نیست.

یاحقی ادامه داد: تخصص و تحصیلات دکتر عفیفی در زمینه ادبیات فارسی بوده است اما در دانشگاه رشته فرعی به نام رشته زبان شناسی و زبان های باستانی در دانشکده ادبیات تاسیس شد که دکتر عفیفی، دکتر زمردیان و دکتر مشکات الدینی هسته اولیه زبان شناسی و زبان های باستانی را در دانشگاه فردوسی تشکیل دادند. بخش زبان های باستانی این رشته با مرگ دکتر عفیفی تعطیل شد، اما در حال حاضر رشته زبان شناسی در دانشگاه فردوسی برپاست و از این جهت باید سپاس گزار دکتر عفیفی باشیم که بنیان گذار گروه زبان شناسی و زبان های باستانی در دانشکده ادبیات بوده اند.

آثار دکتر عفیفی سراسر وطن پرستی است

همچنین در ادامه این نشست مجازی دکتر محمود جعفری، استاد زبان های باستانی دانشگاه تهران گفت: وطن پرستی از ویژگی هایی است که دکتر عفیفی در تمام آثار خود به آن توجه ویژه ای دارند، البته توجه به ارزش های اخلاقی نیز از دیگر ویژگی های آثار این استاد است.

وی با بیان اینکه ارج نهادن به بزرگان فرهنگ و ادب شیوه ارزشمندی است که در انجمن مفاخر دانشگاه فردوسی پیگیری می گردد و به نظر من این کار باید برای تمام دانشگاه ها و مراکز فرهنگی الگو باشد، در خصوص آثار دکتر عفیفی افزود: با مطالعه آثار دکتر عفیفی، شخصیت این استاد را شخصیتی خود ساخته شناختم، با اینکه ایشان در کودکی پدر خود را از دست داده اند اما با پشت کار فراوان به تحصیل پرداخته و مدارج بالا را کسب کردند.

استاد زبان های باستانی دانشگاه تهران ادامه داد: دوم اینکه آثار دکتر عفیفی سراسر وطن پرستی است و توجه به ارزش های اخلاقی در آن ها دیده می گردد، به عنوان مثال در کتاب بهمن نامه دکتر عفیفی در خصوص بهمن پسر اسفندیار که تحت تربیت رستم بود با اینکه آتش انتقام در وجودش شعله داشته اما تا زمان زنده بودن رستم هیچ اقدامی نمی نماید، این نکته از آن جهت اهمیت و ارزش دارد که استاد عفیفی به تمام نکات اخلاقی توجه داشته است.

جعفری در خصوص آثار استاد عفیفی اعلام کرد: آثار دکتر عفیفی را می توان به دو دسته تفکیک کرد، دسته اول آثاری که صرفا به ادبیات دوره اسلامی اشاره می نماید و دسته دیگر نیز مربوط به ایران باستان است. منابع ایران باستان از چند جنبه قابل آنالیز است که مهم ترین این منابع کتاب اوستا و ترجمه های اوستا معروف به زند و پازند است. حال سوال مطرح می گردد که چه انگیزه و دلیلی وجود داشت که این استاد بخشی از زندگی خود را صرف شناخت این دوران کرد؟

وی گفت: در این دوران بر اساس منابع گفته شده و به عقیده من آثار استاد عفیفی در سه دوره قابل آنالیز است، دوره اول اسطوره آفرینش، دوره دوم مردم و مسئولین مردمی و دوره سوم فرجام حیات و رستاخیز پس از مرگ است.

استاد زبان های باستانی دانشگاه تهران اعلام کرد: جهان بینی مقان ایرانی آنچنان تاثیری در دین ایرانیان نهاد که حتی منابع یونانی در سه چهارم پیش از میلاد زرتشت را مهر خطاب می کردند، پیش از انجمن مقان و ایجاد مکتب ایرانی به نام مکتب ایران شهری، ایرانیان به خدایان گوناگونی اعتقاد داشتند که یکی از مسائل مهم رخ داده در این مکتب این بود که یکی از ایزدان به نام اهورامزدا به نام ایزد یکتا معرفی گردید و ایرانیان توانستند برای اولین بار یک فرهنگ توحیدی را در این سرزمین ایجاد نمایند، بنابراین ایزدان دیگر به عنوان ایزدان و فرشتگان مقرب این پروردگار تلقی شدند.

جعفری افزود: پس همانطور که گفته شد آثار این حکمت ایران شهری بنابر اسطوره آفرینش در شروع جهان، جهانی روشن، بدون اهریمن و آسیب و سراسر نور بود. اهورامزدا در این جهان فرمانروایی می کرد و در همان زمان بود که اهورامزدا آفرینش معنوی خودش را ایجاد کرد و در واقع الگوی آفرینش شد. در همین زمان بود که گروهی اهریمنی به وجود آمده و سعی در از بین بردن الگوی آفرینش داشتند، پس اهورامزدا جهان مادی را به وجود آورد؛ آفرینش جهان مادی با هدف مبارزه با شر، مبارزه با فساد و هرگونه پدیده اهریمنی بوده است. این مطلبی است که در کتاب اساطیر و فرهنگ استاد عفیفی به خوبی منعکس شده است.

توجه استاد عفیفی به مسأله گاه انوار

وی بیان کرد: مسأله گاه انوار از دیگر مسائلی است که استاد عفیفی به آن توجه نموده ، مسئله گاه انوار به این معناست که بنابر جهان بینی ایرانی، جهان در شش مرحله و طی یک سال به وجود آمده است و ایرانی ها در فاصله هر یک از این آفرینش ها جشنی بر پا می کردند به این شکل که اهورامزدا در ابتدا آب، سپس آسمان، زمین، گیاه، حیوان و خاتمه انسان را آفرید.

استاد زبان های باستانی دانشگاه تهران ادامه داد: این آفرینش طی یک سال اتفاق می افتاد که بین هر کدام از این آفرینش ها جشن هایی برگزار و سرودهایی خوانده می شده است، این جشن ها و سرودها نیز به مناسبت تولد این پدیده طبیعی بود، برای مثال برای آفرینش آخرین پدیده انسان به نوروز می رسیم و نوروز علاوه بر تولد زمین به نحوی تولد انسان نیز محسوب می گردد.

جعفری بیان کرد: موضوع دیگری که در آثار استاد منعکس شده است اصل دوبون است به این معنی که در خصوص پدیده های این جهانی آنچه که خیر و خوبی است به هرمز و آنچه که شر و بدی است به اهریمن نسبت داده می گردد، این البته در فلسفه یونانیان به اشکل مختلف منعکس شده که حسن آن در واقع این است که انسان ها دلیل وجود خود را به این ترتیب می توانستند، تبین نمایند.

وی افزود: از جمله مسائل دیگری که در همین مکتب ایران شهری مطرح شده و احتمالا این اندیشه ای است که از یونان به ایران سرایت نموده، یکی شدن انسان با خداست. در واقع انسان پارسا می تواند با کوشش و پرهیزگاری نهایتا به خالق بپیوندد و با معبود یکی گردد که این هدف اصلی آفرینش از دیدگاه ایرانیان بود.

این استاد زبان های باستانی دانشگاه تهران اعلام کرد: نکته دیگری که باید به آن توجه گردد در باب مردم و مسائل مربوط به آن هاست، بخش دوم در خصوص اساطیر ایرانی که استاد عفیفی نیز به خوبی به آن پرداخته اند، دعاهایی است که ایرانیان در مراسم و شرایط مختلف اجرا می کردند. از جمله کارهایی که استاد عفیفی در این زمینه انجام داده اند دعای زرتشت، دعای بزرگان و ... است که در کتاب اساطیر و فرهنگ این استاد منعکس شده است.

جعفری تشریح کرد: بخشی از این موارد نمازهایی بوده است که ایرانیان در طی سال در جشن ها و مناسبت هایی به جا می آوردند، علاوه بر این ها دعاهایی برای سفر، ازدواج و یا برای برطرف بیماری ها و گزندها نیز وجود داشته که بعد ها در دوران اسلامی به صورت تعویذ برای ما باقی مانده است.

وی توضیح داد: اصطلاح دیگری در این باب وجود دارد تحت عنوان باج یا واج که در واقع به معنای سخن است که مهم ترین این واج ها،

واج غذاخوردن است؛ ایرانیان در هنگام غذا خوردن برای سپاس بابت نعمت های الهی، دعایی را می خواندند که به واج غذاخوردن معروف بوده است.

برای شناخت آثار فرهنگی مان ناچاریم که به زبان گذشته دسترسی داشته باشیم

این استاد زبان های باستانی دانشگاه تهران اعلام کرد: بخش دیگری که به این قسمت مربوط می گردد اندرزها است، استاد عفیفی تعدادی از اندرز های ایرانی را در کتاب اساطیر و فرهنگ آورده است. مبحث اندرزها بسیار مبحث مهمی است چرا که جهان بینی ایرانی ها معیارهای آن ها را برای زندگی به خوبی منعکس می نماید. اندرزها معمولا به وسیله شاهان و یا روحانیون یا بزرگان حکومتی نقل می شده است، مهم ترین این اندرزها که در کتاب استاد آورده شده، اندرز مهراسپندان بوده که یکی از مهم ترین اندرز های باقی مانده از دوره باستان است.

جعفری ادامه داد: یکی دیگر از مباحثی که در آثار استاد عفیفی آمده، شهرهای آرمانی و یا مدینه فاضله ایرانی است که خود ایشان به کنگز اشاره نموده اند، کنگز یک پدیده آسمانی است و سپس در سیاوش گرد قرار می گیرد؛ نبود مرگ، بیماری، سرما، گرما و نیستی از ویژگی های آرمان شهرهای ایرانی از نظر استاد عفیفی بوده است.

وی اعلام کرد: بخش فرجام که بخش سوم بوده و اعتقاد به موعود در همان زمان حکمت ایران شهری نیز وجود داشته است. ایرانیان به موعود معتقد بودند، نجات دهنده انسان در آخر کار ظهور می نماید و به یاری قهرمانان، پهلوانان ایرانی و گروهی که در واقع نجات بخشان هستند با اهریمن و دیوان که متعلق به دشمن هستند می جنگند و به این ترتیب تمام پدیده های اهریمنی به دست نجات دهندگان انسان نابود می شوند.

این استاد زبان های باستانی دانشگاه تهران در آخر بیان کرد: پیوند زبان، فرهنگ و شعر و ادب ایران پیش از اسلام و دوره اسلامی از هم گسستنی نیست، اصلا این خطی که ایران پیش از اسلام و ایران پس از اسلام را از هم جدا می نماید درست نیست و نباید وجود داشته باشد. فرهنگ دوران باستان و ارزش هایی که وجود داشته به فرهنگ دوران اسلامی منتقل شده است. ارزش های گذشته ایرانیان باعث شد که دین اسلام برای مردم دلپذیر باشد، بنابراین اینکه ما دوران باستان را مورد غفلت قرار می دهیم کار بسیار اشتباهی است.

جعفری افزود: ما برای شناخت زبان، گویش ها و آثار فرهنگی مان ناچاریم که به فرهنگ، شعر و زبان گذشته دسترسی داشته باشیم؛ اجباری بودن مطالعه بعضی از زبان ها مانند زبان های باستان و ... در گذشته باعث می شد تا دانشجو و یا کسی که به دنبال مطالعه در این راستا است ارتباط زبان گذشته را با زبان امروزی درک کند.

دکتر رحیم عفیفی، استاد گروه زبان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، در 5 فروردین 1306 در شیراز به جهان آمد و در سال 38 نیز به درجه دکترای ادبیات فارسی نائل آمد. تدریس زبان های پیش از اسلام (پهلوی، فارسی باستان، اوستایی) و زبان شناسی و فرهنگ ایران باستان ، عضویت شورای انتشارات دانشگاه ، مدیر عامل سازمان چاپ دانشگاه ، چند دوره مدیریت گروه آموزشی زبان شناسی و زبان های پیش از اسلام و تهیه آیین نامه های لازم برای تاسیس دوره های فوق لیسانس و دکترای زبان شناسی در دانشگاه مشهد از جمله سوابق وی محسوب می گردد. دکتر عفیفی در 8 مرداد 1375 در تهران و در پی عارضه سکته قلبی درگذشت.