روی الواح هخامنشی درباره دستمزد زنان و مردان چه نوشته است؟ - مجله تار و سه تار

به گزارش خبرنگاران، عبدالمجید ارفعی ـ پژوهشگر و متخصص زبان های باستانی و از آخرین مترجمان بازمانده خط میخی ایلامی در ایران ـ که روی گل نبشته های بارو و خزانه تخت جمشید مطالعه و پژوهش دارد، گفت: در گِل نبشته های باروی تخت جمشید، اگر داریوش و خاندان پادشاه و سران حکومت در استان پارس را درنظر نگیریم، شاید کمتر از انگشتان یک دست باشد که مردی بیشتر از زنی که عنوان رییس دارد و یا حتی بدون عنوان است، دستمزد بیشتر گرفته باشد.

• 2 نقاشی ضامن آهو از فرشچیان چه تفاوت هایی دارند؟

او بعلاوه بیان نمود: در نزدیک به پنج هزار گل نبشته ای که خوانده شده هیچ مردی نداریم که دستمزدی بیشتر از زن گرفته باشد، البته به حدود هفت هشت زن اشاره شده که دو برابر یک مرد دستمزد گرفته اند و در بعضی گل نبشته ها اسامی بعضی از آن ها نوشته شده است، مثل چهار زن رییس که از بهبان به نورآباد در سفر بودند. آن ها رؤسای گروه های کارگری هستند.

این متخصص زبان های باستانی بعلاوه درباره مواجب ویژه مادران که در گل نبشته های باروی تخت جمشید به آن ها اشاره شده است، شرح داد: گل نبشته های باروی تخت جمشید به بیش از 30 موضوع تقسیم بندی شده است، که یکی از این موارد به مادرانی اختصاص دارد که به تازگی فرزندی به جهان آورده اند. در 90 مورد به پرداخت دستمزد ویژه به این زنان اشاره شده که شامل حدود 699 پسر و 620 دختر است.

او افزود: این مواجب ویژه معمولا آرد گندم و غلات یا ... بوده که اندازه آن نیز معین بوده است. دو پیمانه گندم به مادرانی که فرزند پسر به جهان آورده بود و یک پیمانه گندم به مادرانی که دختر به جهان آورده بودند، داده می شد. این مواجب سوای دستمزد ماهانه این مادران بود که همه آن ها یا کارگر بودند، یا در خزانه کار می کردند یا در تهیه غذا دست داشتند.

ارفعی بیان نمود: به نظر می آید این مواجب تشویقی برای زنان فرزندآور بود. در این الواح از 34 زن نام برده شده که معین است کدام یک پسر و کدام یک دختر زائیده است. یکی از این زنان در متن دیگری از تخت جمشید، رییس گروهی است که بهره ای از یک گوسفند نیز برده بود.

این پژوهشگر زبان های باستانی با استناد به روایتی که از جایگاه زنان از زمان آشور تا ایلام و آنچه در مستندات هخامنشیان موجود است، افزود: مستندات نشان می دهد زنِ متعالی که در آثار فردوسی و نظامی به آن اشاره شده، از هزاران سال پیش در ایران پی افکنده شده است.

بعلاوه در گزارش های دیگری که از اطلاعات خوانده شده گل نبشته های باروی تخت جمشید وجود دارد، نام تعدادی از بانوان برجسته در دوران داریوش اول مانند ایرتَشدونَه، اودوسَه، و ایردَبَمَه و دربارهای جداگانه متعلق به آن ها در این الواح منعکس شده است. بر اساس اطلاعات استخراج شده از این متون، مقادیر فراوانی از غلات و حیوانات اهلی و سایر مایحتاج به دربار و تمامی املاک و خدم و حشم زیر مجموعۀ این بانوان قدرتمند اختصاص داده می شد.

یکی دیگر از اطلاعات ارزشمند ثبت شده در بایگانی باروی تخت جمشید، اطلاعات مرتبط با بانوان فعال در برنامه های ساخت و ساز در منطقه ها زیر مجموعۀ ادارۀ تخت جمشید است. بر اساس اطلاعات استخراج شده از متون بایگانی تخت جمشید، می دانیم که بین کارگران مرد، زن، پسر و دختر تمایز وجود داشته است. جایگاه زنان در این میان دارای اهمیت بسیاری است.

بر طبق این اسناد، زنان از این ظرفیت و توانایی برخوردار بودند که رهبر یک گروه کاری باشند یا در گروه های کاری مرکب از زنان و مردان، زنان می توانستند سهمیه ای بیش از مردان دریافت نمایند. این نکتۀ جالب توجه در الواح احتمالاً از این مسأله حکایت دارد که بعضی از وظایف افراد فعال در برنامه های عمرانی در منطقه ها زیرمجموعۀ ادارۀ تخت جمشید حیطه تخصصی زنان بوده است. در واقع زنان در بعضی از امور تخصصی می توانستند استقلال عمل داشته باشند و حتی به جایگاه معینی دست یابند.

گل نبشته های باروی تخت جمشید در کاوش های سال های 1313-1312 خورشیدی در دو اتاق در استحکامات شمال شرقی تخت جمشید یافت شدند. این سنگ نبشته ها سندهای امور اقتصادی استان فارس در سال های سیزدهم (509 پ. م.) تا بیست و هشتم (494 پ. م.) پادشاهی داریوش بزرگ را شامل می گردد و آگاهی بسیاری از آنچه در زمان داریوش بزرگ در استان فارس (محدوده ای که کم و بیش مانند فارس در زمان ساسانیان را در بر می گرفته) می گذشته، به ما می دهند، از جمله جابه جایی کالا، دریافت، ذخیره سازی برای مصرف انسان و دام و نیز برای کاشت، پرداخت دستمزد به کارگزاران دولتی، از شاه گرفته تا خدمتکاران کارگران و نیز چهارپایان مستقر در محل یا در حال سفر، پرداخت هزینه های سفر و نیز نامه و گزارش های سالانه عملکرد یک مکان به صورت روزانه و سالانه.

عبدالمجید ارفعی که نخستین ترجمه فارسی فرمان کوروش بزرگ (منشور کورش) را از روی مولاژی از اصل منشور، همراه با نسخه برداری تازه انجام داده است، درباره خوانش الواح هخامنشی روایت نموده که در سال 1967 به عنوان دانشجو زیر نظر استادم ریچارد هَلِک کار خوانش، مطالعه و آنالیز از جنبه های گوناگون مانند حقوق کارگرها، راه ها و نام های الواح را شروع کردم و حدود هشت سال زیر دست استادم کارآموزی کردم تا توانستم دکترای خود را در این زمینه بگیرم. زمانی که به ایران آمدم نیز با تعداد زیادی کتیبه نخوانده روبه رو شدم که کار مطالعه آن ها نیز شروع شد.