همه چیز درباره اوراق قرضه: انواع، کاربرد ها و تفاوت با سهام - مجله تار و سه تار

در صورتی که مطالعه قسمت خاصی از این مطلب مد نظر شماست، با انتخاب عناوین ارائه شده در فهرست زیر به موضوع دلخواه خود برسید.

• اوراق قرضه چیست؟
• فرق اوراق قرضه با برگه سهم
• اوراق قرضه چگونه فراوری می گردد؟
• ویژگی ها
• مبلغ سود و دوره پرداخت
• انواع

اوراق قرضه چیست؟

اوراق قرضه، یک برگه است مثل برگه سهام. این اوراق هم مثل برگه سهام، یک ناشر (صادر کننده) دارد؛ اما فرق آن با برگه سهم این است که دارنده برگه سهم، مشمول دریافت هیچ سود از قبل پیش بینی شده و توافق شده ای نیست بلکه این قیمت و نوسانات سهم در بورس است که ارزش این برگه را معین می نماید. اما در اوراق قرضه، ناشر متعهد می گردد که مبلغ معینی که بهره نام دارد، سالانه در یک بازه زمانی معین به دارنده اوراق قرضه که شخص حقیقی (من و شما) یا شخص حقوقی (شرکت ها و موسسات) است، پرداخت کند.

مالکیت صاحبان اوراق بهادار اسلامی، (اخزا) تفاوت روشنی از جهت مالکیت با اوراق ربوی دارند که ماهیت آن را قانون بانکداری بدون ربا معین می نماید.

اوراق قرضه را در واقع یکی از ابزار های تامین اقتصادی و جذب نقدینگی می دانند که دراز مدت و دارای تعهد است.

فرق اوراق قرضه با برگه سهم چیست؟

وقتی شما سهمی در بازار بورس خریداری می کنید، می توانید به کارگزاری بورس مراجعه نموده و برگه سهم خریداری شده را دریافت کنید. روی این برگه، اسم شما، نام سهم و تعداد سهم خریداری شده قید شده است. طبق قانون بورس، شما به اندازه تعداد سهمی که دارید، در شرکت ذینفع هستید. اما هیچ سود از پیش معین شده دریافت نخواهید کرد. شما حتی با یک سهم، می توانید در مجامع شرکت های بورسی حضور یافته و در امور مدیریتی، دخالت کنید.

اما اوراق قرضه، سود از پیش معین شده دارد. با این حال دارنده برگه اوراق قرضه، هیچ حقی در شرکت نداشته و مالکیتی بر اموال شرکت صادر کننده ندارد. در واقع دارنده اوراق قرضه، تنها یک وام دهنده به ناشر (صادر کننده اوراق قرضه) است و بس.

حتما بخوانید: نحوه سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار

اوراق قرضه چگونه فراوری می گردد؟

اوراق قرضه به وسیله پذیره نویسی به عموم ارائه می گردد. یعنی بر خلاف اوراق مشارکت که بانک مرکزی تضمین می نماید و به وسیله شعب بانک های عامل در 31 استان کشور عرضه می گردد، اوراق قرضه با پذیره نویسی حاصل می گردد. پذیره نویسی، گاهی مذاکره ای و گاهی رقابتی است.

اوراقی که در بورس پذیرفته شده است، نسبت کوچکی از کل اوراق قرضه منتشر شده در ایران و دنیا است. ثبات قیمتی یا همان ریسک نکول اوراق قرضه به نسبت بازار سرمایه، نوسان کمتری دارد و مطمئن تر است. هر چقدر سود شما مطمئن تر باشد و ریسک سرمایه گذاری کم باشد، معمولا سودآوری هم پایین خواهد بود.

ویژگی های اوراق قرضه

اوراق قرضه 2 ویژگی مهم دارد. یکی اینکه بازار بسیار بزرگی داشته و دوم اینکه با سرعت زیادی در حال رشد است.

اوراق قرضه عمر محدودی دارد و اعتبار آن ها در سر رسید (maturity) به اتمام می رسد. البته بازخرید اوراق (callability) هم وجود دارد. یعنی شرکت، پیش از موعد سررسید، اقدام به بازخرید اوراق و امکان فروش (put provision) می نماید.

گاها می توان اوراق قرضه را به سهام یک شرکت تبدیل کرد. اوراق قرضۀ قابل تبدیل (convertible bonds) نرخ بهره پایینی دارد. اگر شما اوراق قرضه ای را از یک ناشر بگیرید و ناشر به شما وثیقه هم برای تضمین آن بدهد، به این برگه اوراق قرضه تضمین شده (secured bonds) گفته می گردد. در مقابل اوراق تضمین نشده (unsecured bond) هم داریم.

اصل سرمایه، فقط در سر رسید، قابل استرداد است و بهره ها در بازه های معینی که قبلا توافق شده، از طرف ناشر اوراق قرضه به دارنده اوراق پرداخت می گردد.

ویژگی های کلی اوراق قرضه را می توان در موارد زیر دانست:

• دارنده اوراق قرضه، بستکار شرکت یا موسسه ای است که برگه را صادر نموده است.
• دارنده اوراق قرضه حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد.
• دارنده اوراق قرضه هیچ مسئولیت یا مالکیتی در شرکت یا موسسه سازمان ناشر دهنده برگه ندارد.
• دارنده اوراق قرضه در تاریخ سر رسید، سود دریافت می نماید و بعضی اوراق، به تدریج، سررسید می شوند.
• اوراق قرضه ارزش اسمی معین دارد.
• اگر ناشر اوراق قرضه به هر دلیلی ورشکسته گردد، صاحب اوراق قرضه در دریافت سرمایه به نسبت دیگر افرادی که در شرکت ناشر ذی نفع هستند، اولویت دریافت حق و حقوق دارد.
• اوراق قرضه را می توان با وثیقه هم خریداری کرد در حالی که چنین چیزی در بازار بورس وجود ندارد.
• اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خریدار فروخته گردد، فقط ناشر و خریدار طرف های قرارداد هستند.
• اگر اوراق قرضه در قالب عمومی به خریدار فروخته گردد، غیر از طرف های قرارداد شخص دیگری هم به عنوان امین به نمایندگی از دارنده اوراق قرضه، بر اجرای تعهدات ناشر نظارت دارد.

مبلغ سود و دوره پرداخت در اوراق قرضه

مبلغ سود و دوره پرداخت بهره در اوراق قرضه، ثابت نیست و بستگی به شرایط و قرارداد ناشر با خریدار دارد. هر چقدر اوراق قرضه بلندمدت تر باشد، سود بیشتری نصیب خریدار می گردد. پرداخت بهره معمولا هر 3 ماه یا 6 ماه یک بار صورت می گیرد. این همان تفاوت اصلی اوراق قرضه با سهام در بازار سرمایه است. البته اوراق قرضه را می توان در بازار سرمایه فروخت و اگر پایین تر از نرخ اسمی بفروشد، تنزیل (discount) و اگر بالا تر از قیمت اسمی بفروشد، با صرفه (premium) نامیده می گردد.

انواع اوراق قرضه

اوراق قرضه، به منظور و اهداف مختلفی توسط ناشر، صادر می گردد. اما از نظر نوع سر رسید، به 2 دسته عمده تقسیم می گردد:

• اوراق قرضه با سر رسید معین؛ که متداول ترین نوع اوراق قرضه بود و یک تاریخ سر رسید دارد.
• اوراق قرضه سریالی که تاریخ سر رسید متفاوت دارد؛ مثلا 10 ساله یا 20 ساله. در این حالت، در هر یک از سر رسیدها، بخش از کل مبلغ خرید اوراق قرضه، مسترد می گردد.

اوراق قرضه اشکال دیگری هم دارد:

• اوراق قرضه دولتی که برای جذب نقدینگی جهت انجام پروژه های دولتی و پرداخت بدهی های دولت به بخش خصوصی و نهاد های عمومی صادر می گردد. در کشور های under developing (در حال توسعه) ریسک نکول اوراق قرضه بالا است. چون اقتصاد باثبات و شفافی ندارند.
• اوراق قرضه شهرداری توسط شهرداری ها صادر می گردد و برای تامین اقتصادی فعالیت هایشان است. وقتی احتیاج به جذب نقدینگی، بیش از جمع آوری اقتصادیات و حق نوسازی و بازسازی و امثالهم باشد، شهرداری به این روش روی می آورد.
• اوراق قرضه شرکتی توسط کسب و کار برای تامین اقتصادی صادر می گردد. بالاترین ریسک، متعلق به این نوع اوراق قرضه است.

همراه گرامی

در صورتی که دارنده اوراق قرضه باشید؛ شما در واقع با یک سود از پیش معین شده، به صادر کننده اوراق قرضه وام داده اید. چنانچه شما هم تجربه و دیدگاهی در زمینه این اوراق دارید با ما و خوانندگان خبرنگاران به اشتراک بگذارید. در صورتی که می خواهید در دنیای بورس یک حرفه ای باشید توصیه می کنیم اصول و تکنیک های تابلو خوانی سهام در بازار بورس ایران را حتما مطالعه کنید.